شما اینجائید:خانه » مکان مذهبی » امامزاده جعفر(ع) یزد

امامزاده جعفر(ع) یزد

ارسال شده توسط:محسن رضائی تاریخ ارسال: شهریور ۱۸, ۱۳۹۸ در مکان مذهبی ۰

امامزاده جعفر(ع) یزد
موقعیت مکانی امامزاده
این مزار مطهر در مرکز شهر یزد محله گودال مصلّی ، چهارراه سید مصطفی خمینی (میدان شاه،بعثت) ، بلوار امامزاده جعفرواقع شده است .
امامزاده ابوجعفر محمد بن علی ملقب به قاسم که در میان عامه به امامزاده جعفر
مشهور است از نوادگان علی عریضی، کوچکترین فرزند امام صادق (ع) است سلسله نسب شریف او چنین است، ابوجعفر محمد بن علی بن عبدالله بن احمد الشعرانی بن علی العریضی بن الامام جعفر صادق علیه السلام .
وی در حدود سال سیصد و پنجاه هجری قمری متولد شده و در دوره خلافت بنی عباس و حکومت آل بویه می زیسته است. در سال ۳۸۰ هجری قمری به دلیل فشار خلفای عباسی بویژه متوکل از بغداد به قصد خراسان هجرت کرد وقتی به یزد رسید به خاطر تمام شدن زاد و توشه بدون آنکه خود را معرفی کند در یک آهنگری مشغول به کار شد و به زندگی مخفیانه خود ادامه داد. امیر اوجش الدین که در آن زمان حاکم یزد بود بر اثر خوابی که دید به جستجوی او پرداخت و پس از یافتن وی احترام و اکرام زیادی در حق او مبذول داشت از آن جمله دختر خود را به ازدواج او درآورد حاصل این ازدواج فرخنده سه فرزند بنامهای محمد، عبیدالله و علی بود و همچنین سیدنظام الدین، سیدقوام الدین و سیدرکن الدین محمد و سیدشمس الدین محمد از نوادگان او می باشند. از آن جناب کراماتی نیز نقل کرده اند که آرام کردن یک شیر درنده از آن جمله است که حتی بچه ها با او بازی می کردند، امامزاده ابوجعفر محمد در روز ششم محرم الحرام سال ۴۲۴ هجری قمری چشم از جهان فرو بست و بدن مطهرش را با احترام زیاد به حکم وصیتش در شهر یزد و در مکان فعلی که بارگاه با شکوه امامزاده ابوجعفر محمد و تا این زمان مهمترین زیارتگاه مردم یزد بوده است دفن کردند. شاید بنای بقعه وبارگاه درزمان وفات ابوجعفر(ع) آن قدرمرسوم نبوده که امروز به آن توجه می‌شود ، امّا شواهد گواه این است که روز دفن این سیّد بزرگوار دریزد تا به امروز مردم چنان به این مکان مقدس ، عشق ورزیده اند که گویی مدفن وی دردلهای پاک و منّور مردم این سامان بوده است ، بویژه این که ابوجعفراز نخستین سادات مدفون دریزد است .
آنچه درآن تردیدی نیست ، وجود سنگ قبرمرمری است که تاریخ مربوط به امامزاده و حسب ونسب وی برآن حک شده است . درسال ۷۷۵ ه .ق بقعه ای دراین مکان ساخته شد که پناهگاه مردم بود ودرطول این سالها بارها ساختمانهای حرم براثر حوادث طبیعی ، گذشت زمان و …. احتیاج به تجدیدبنا و یا ترمیم پیدا کرده . درمجموع می توان گفت بقعه کنونی ،‌صحن ورواقهای اطراف آن عمری درحدود یک قرن و یا کمترازآن دارد این مکان مقدس دارای یک گنبد به قطر ۱۴ متر و ارتفاع ۱۸ متر و ۴ گلدسته به ارتفاع ۲۰ متر است که نمای داخلی گنبد آئینه کاری و نمای خارجی آن کاشی کاری و تزئینات داخلی آن عبارت است از محراب، سردر، بالکن، ایوان کاشی و آینه کاری
می باشد در این بنا کتیبه ای با خط نسخ موجود است همچنین ضریح طلای امامزاده مذکور سالهاست که ساخته و نصب گردیده است و وسعت صحن و ساختمان امامزاده حدود ۲۱۸۵ مترمربع می باشد. .
ساختمان حرم : درسال ۱۳۱۹ ق بوسیله میرزا فتح ا.. خان مشیرالممالک ، ساختمان های قبلی تخریب شد وبقعه واطراف آن توسعه یافت . تنها مورداستثنائی دراین میان ، صحن قدیمی درسمت غربی بقعه است که امروز به صحن« امام خمینی » موسوم است . این محوطه تنها ساختمانهای قدیمی است و تنها تغییرآن تعویض درهای قدیمی و سفیدکاری آن بوده و با توجه به مجاورت این صحن با بلوار موسوم به امامزاده جعفر(ع)‌ ، امروزه بیشتر رفت و آمد به بقعه از طریق این صحن است . سردرورودی صحن امام خمینی که سردری بلند و بدون مناره با کاشی معرّق و کاراستادکاران یزدی است به این عبارت زیبا و آرام بخش قرآن کریم « ادخلوها بسلام آمنین » مزیّن شده است . پس از ورود به صحن یک هشتی بزرگ با اطاقهای اطراف و حوض مرمری به همراه مقرنس کاریها و کاربندیهای سقف آن حال و هوای معماری قدیم ایران را درخاطرزنده می‌کند. این فضا بخصوص برای بازدیدکنندگان جاذبه خوبی دارد ، زیرا ایرانی هرکجا باشد به سبک اصیل ایرانی خو گرفته وبرایش دلنشین است .
رواقها :
حرم مطهر راچهاررواق نور وآینه با فضایی درابعاد ۲۷× ۲۷ متر ، فضایی آکنده از تابش وتصویردربرگرفته است . شکستن تصویرها ، شکستن غرورو کبراست . فقیر وغنی ، اطلس پوش وکرباس به دوش ، وضیع وشریف ، دراین جا چون ذره ای هستند دربیکران تصویرها ،‌ پاره پاره شدن وجود ، حل شدن درنور ، تا آنجا که هیچ نمانی. بزرگتر ازهرچه فکر کنی ، دراینجابه ذره‌ای بدل خواهی گشت . پس خودرا بشکن وبه درون آی .
ما به درگاه تو از کوی نیاز آمده ایم به هوایت ز ره دور و دراز آمده ایم قدحی آب ،‌ که بر آتش ما افشاند؟ که دراین بادیه با سوز وگدازآمده ایم
رواق غربی : این قسمت ،‌ اکنون یکی ازپررفت وآمدترین ورودی هاست و به علت آنکه درگذشته های دور کمتر، از این جانب به زیارت می‌آمدند دری نیز به درون حرم ندارد . تنها وسیله ارتباطی آن با حرم پنجرها ی مشبکی است که درچپ وراست این رواق قراردارد . به علاوه بدنه سنگی و آینه کاری اطراف و سقف و رواق و انعکاس نور همه چیزرانورانی کرده ، به گونه ای گویا اعماق جان را نیز روشن و منورساخته است . سوای معماری خوب وخوش نمای رواق ، درحد فاصل سنگهای بدنه و آینه کاری دورتادور، رواقها مزین به الواحی از سنگ است که کلمات قصار ائمه اطها ربا خطی زیبا وترجمه فارسی حک شده است . حال، کفش تعلّق از پای بیرون آورده ، پشت به همه تعلقات وخواهشها روبه حرم می‌نهیم . ورودی خواهران و برادران دراین رواق مجزاشده ، ضمن اینکه ورود خواهران به حرم مستلزم حجاب کامل اسلامی است . از مزایای رواق غربی این است که دربدو ورود چشمانت به دو روزن مشبک می افتد که جلوه ظریح مطهرونورانی از پس روزن ها عنان از کفت ربوده ، بی ‌صبرانه چون عاشقی دیوانه اشک شوق برچشمانت نشانده ، قداست حریم مطهر را برایت محسوس کرده ، تورا به نجوا با مولایت وادار میکند.
رواق جنوبی: ورودی به این صحن ازدرسمت جنوبی وجنوب غربی میسّر است که به علت همجواری با «محله مصّلی» به «صحن مصّلی » معروف است . مسجداعظم درکنار این صحن بناشده و دری به داخل مسجد و دری بزرگ به سمت مغرب دارد که به طرف قبله با زشده به مسجد آستانه و مسجد اعظم که محل برگزاری نمازهای جماعت ومراسم مذهبی است راه دارد . درسمت شرق این صحن ، دوتالار بزرگ قراردارد که یکی تالار اجتماعات و دیگری کتابخانه عمومی آستانه وتخصصی تاریخ موقوفه میرزا محمد کاظمینی است .
رواق شرقی: رواق شرقی از حیث اندازه وتزیین مانند بقیّه رواقهاست ، روبروی آن ، ایوانی بلند وبزرگ بادری فلزی و مشبک قراردارد که به « صحن انقلاب » از بزرگترین صحن های آستانه وارد می شود. ستونهای قطور و مستحکم گلدسته های صحن انقلاب را می‌شود از همین جا دید . اطراف صحن اتاقهایی است که محل دفن اموات است . وجود سقاخانه به سبک جدید و باشباهتی به قدس با ابتکارهای زیبا و خلق نمونه هایی ازسنگ و کاشی باعث زیبایی مضاعف صحن شده است . اطراف سقاخانه ، باغچه پوشیده از گلهای فصل است که مجموع آن متمم زیباییهای دیگر این محوطه روح افزاست . اگرچه این صحن دری بزرگ به طرف محلّه امامزاده و« کوچه مشیر» دارد ، اماکمتر از این در رفت وآمد می شود . از مزایای این صحن نمای باز و وسیع آن به سمت ساختمان های خارج از حرم است برای نمونه از این محل به خوبی می‌توان ایوان بلند و زیبای مسجد ملااسماعیل و یا بادگیرهای محلّه مجاوررا مشاهده کرد .
رواق شمالی: این صحن درگذشته به« صحن کارگر» معروف بود که اینک به «صحن ولایت » معروف است . تا قبل از اینکه صحن امام خمینی دری به خیابان امامزاده جعفر(ع‌) داشته باشد،‌ چون بیشترین رفت وآمد از طرف «کوچه امامزاده» وازطریق «صحن ولایت» انجام می‌شده ، رواق شمالی هم رونق ورواجی دیگرداشت . اما باگشودن درهای بعدی و ساختمان دو صحن دیگراین رواق تنها محل عبورومرور زایرین برای ورود از درشمالی حرم است. اکنون زمینی بزرگ با طول وعرض معادل ۶۶×۳۵ متر آماده سازی شده تا ضمیمه این صحن گردد ،که دراین صورت صحن ولایت با وسعتی بیش از سه هزار متر مربع از بزرگترین محوطه های آستانه خواهد بود . اخیرا دراین رواق محلی به نام «دارالزهد » ساخته شده که مدفن بعضی دوستداران امامزاده درگذشته و حال بوده است . همچنین این محل دری به ایوان ورودی دارد روبروی آن و طرف دیگر ایوان دارالتدریس است که درحال حاضر مدفن بزرگانی از علما و مشاهیرهمچون حاج میرزا سید علی مدرس لب خندقی ،‌آقا سید حسین باغ گندمی ازمدرسین بزرگ حوزه و …… می‌باشد .
حرم نور : ابعاد حرم ۱۴×۱۴ متر است وبااضافه نمودن مساحت دوایوان سمت شرقی و شمالی حرم مساحتی حدود ۲۴۰ متر مربع دارد . به علاوه فضای باز زیرگنبد با ارتفاع ۵/۲۴ متراز سطح زمین شکوه و عظمتی به این مکان داده که چشم نواز است . درکنار ایوان شرقی حرم ، اتاق کوچکی است که مدفن آیت ا… آقای حاج میرزا سیدعلی حایری یزدی ، از فرزندان حضرت ابوجعفراست که از مراجع و علمای بزرگ خطه یزد درزمان خود بوده و چندی درخراسان مرجعیّت شیعیان افغانستان و خراسان را برعهده داشت . همچنین درگوشه سمت شمالی ، نماز خانه کوچکی است که مدفن عده ای از بزرگان است وخواهران نمازگزار درآن به نیایش می‌پردازند . بدنه حرم با سنگ مرمر یزد که درنوع خود کم نظیراست ، تزئین شده و مابین سنگ بدنه وآینه کاری ، اشعاری روی سنگ حک شده که باعث زیبایی مضاعف بنا شده است . حدّفاصل بین نقطه آخر ستونها و قوس زیرین گنبد ، کتیبه زیبایی است که شامل بعضی ادعیه و سوره واقعه می‌شود . درکتیبه ای برنجی که بالای دیواره جنوبی حرم نصب شده ، نام بانی آینه کاری وسال انجام و تکمیل آن حک شده است . دراطراف ضریح و به دورحرم ، عدّه زیادی از بزرگان ومشاهیریزد دفن شده اند که سنگ قبر عده ای از آنان درزمان مرمت وبازسازی برداشته شده وآثاری از آن نیست و امروزه از آن همه تنها چهار سنگ قبرباقی است ۱- قبر آیت الله سید یحیی مجتهدیزد ی ۲- قبرمرحوم آیت الله شیخ جلال الدین آیت اللهی ۳- قبر میرزا فتح الله خان مشیرالممالک مستوفی یزد و بانی بقعه ۴- قبر میرزا تقی خان مشیری ، فرزند میرزا فتح الله خان .
ضریح مطهر
ضریح کنونی که کارساختن آن ده سال طول کشیده حاصل هنرنمایی دوتن از هنرمندان اصفهانی است که تلاش کردند تا هرآنچه درتوان دارند ، دراین اثرنفیس به ظهوربرسانند . استادشکرالله صنیع زاده خاتم و استاد محمدحسین پرورش اصفهانی که قبلا آثاری درعتبات و سایربلاد ازخود به یادگار گذاشته بودند ، دراین مدت شبانه روز بریدند وتراشیدند و قلم زدند تا بالاخره درسیزدهم رجب ۱۳۹۷ ق کاربه نتیجه مطلوب رسید . ضریح درابعاد ۴×۳ مترو از قطعات طلا ونقره ساخته شده است و اطراف آن چهل تاج طلا دارد که روی آنها اسماء خداوند برزمینه مینا نقش بسته و چنا ن ابهتی به این ضریح داده که چشم هر بیننده ای را به خود جلب می‌کند. همچنین وجود چها رگلدان بزرگ ازطلا و مینا با عث زیبایی مضاعف آن شده . درزیر تاج ، بخشی از سوره دهر و سپس درچهارده چشمه زیبای فیروزه ای رنگ اسامی چهارده معصوم زایرین را متوجّه خود می‌سازد . برفراز پنجره های مشبک شعر بلند مرحوم شاکر یزد ی نوشته شده که ضمن ستایش از ضریح وبانی آن ، آقای حاج محمدعلی روحانیان ، که بانی آینه کاری و بعضی امور دیگراست ، ماده تاریخی برای اتمام کارو نصب ضریح آورده است و با این شعر شروع می‌شود : دراین مقام که دارد صفای کعبه جان نهفته است تن اطهری چو جان جهان و پس از ۱۲ بیت زیبا و پرمعنی شعرش را با این ماده خاتمه می دهد : نوشت خامه «شاکر» برای تاریخش: «زهی به جلوه ضریحی چو کعبه قبله جان »
با این که اشعه های سبز جایی برای تماشا نمی گذارد و کسی که این توفیق بزرگ نصیبش شده امان واختیار ندارد . اما باید تامّل کرد، با ید دید و لذّت برد،چون تماشای درون این بقعه منور وزیبا ودیدنی است . بالای سرمرقد ، یک قطعه سنگ داخل قابی کتیبه دار ازکاشی معرق به اندازه ۱۶۰×۱۴۰ سانتیمتر نصب شده است که این متن را درخود جای داده است . «قال ا… تعالی العزیز شانه و من یهاجر فی سبیل ا… یجد فی الارض مراغما کثیرا وسعه ومن یجرج من بیته مهاجرا الی ا… و رسوله ثم یدرکه الموت فقد وقع اجره علی ا… . عمل محمد خوش زبان بنا ء یزدی » عبارت سنگ روی قبر مطهر به خط نسخ است . درحواشی این سنگ نام دوازده امام و برپیشانی آن «لااله الاا… محمدرسول ا… » وبه خط ریز میان آنها «علی ولی ا… » حک شده است
منابع تاریخی
منابع تاریخی مهمترین مزار مورد احترام تام ومطاف خاص وعام مزار امامزاده محمد بن علی بن عبیدالله بن احمدبن علی العریضی بن جعفرصادق است وبه مناسبت آنکه کنیه اش (( ابوجعفر)) بود اختصاراً در اذهان عموم به امامزاده جعفر موسوم شده است ولی در کتب تواریخ یزد تحت عنوان امامزاده محمد بن علی بن عبدالله مورد معرفی قرار گرفته است. (( امامزاده معصوم مطهر محمد بن علی بن عبدالله مذکور از بغداد متوجه خراسان شد ونسب نامه در میان چوب در مطهرۀ آب پنهان کرده با خود بیاورد ودر لباس فقراء چون به یزد رسید یزد به تصرف آل بویه بود وعامل یزد امیراوجش بود واو امیر عادل بود واز اقربای آل بویه ودر سرکوچه فهادان کوچه ای است که اورا کوچه امیر اوجش گویند . امامزاده چون به یزد آمد …. در کوچه حسینیان به دکان آهنگری رفت و…)) محمدبن علی عبیدالله بن احمد ، شعرائی بن علی عریضی بن جعفر صادق از سادات عریضی است وسنگ قبر دوتن ازاخلاف او که در قرن پنجم وششم زیسته اند در شهر یزد ودر خارج ان دیده شد .هم اکنون موجود است. یکی از آن فخرالدین محمدبن عبیدالله بن محمد العلوی الحسینی العریضی در ۵۱۵ هجری که در فهرج می باشد و دیگری کمال الدین ابوجعفر احمدین ابی الحسن محمدبن علی بن محمدبن علی بن عبیدالله محمد العلوی الحسینی العریضی متوفی در سال ۵۷۷ هجری که در مسجد زین الدین آقا واقع در کوچه حسینیان یزد منصوب است. نخستین نکته ای که باید بدان اشاره شود در باب نام جد امامزاده است که بر سنگ قبر وتاریخ جدید یزد آمده ولی در تاریخ یزد عبیدالله است وبه همین صورت اخیر درست است ، زیرا درکتب انساب از جمله الفصول الفخریه تالیف جمال الدین احمد بن عنبه مصرحاً ضبط شده است. قصه آمدن امامزاده ابوجعفر محمد به یزد در همه کتب تاریخ یزد به یک نحو نقل شده وآن از این قرار است که امامزاده در زمان خلافت متوکل عباسی به علت بیدادی که به خاندان رسالت می شد از مدینه به یزد آمد ودر کوچه ای که بعد ها به کوچه حسینیان مشهور شد . به دکان آهنگری رفت وبه شاگردی پرداخت تا اینکه حاکم یزد به نام امیراوجش براثر خوابی که دید به جستجوی امامزاده پرداخت ودر همان کوچۀ حسینیان منزلی مناسبی برای او ساخت . به همین جهت آن کوچه از آن زمان بدین نسبت شهرت گرفت چون در سال ۴۲۴ درگذشت درمحلی دفن شد که امامزاده خود شیری را در آنجا مدفون ساخته بود . این قضیه نیز تفصیلی افسانه ای دارد که در کتب تاریخ یزد مندرج است. تصرفات ومرمتها ئی که در بنای امامزاده شده در کتب تاریخ یزد آمده بدین صورت است : نخستین بار در سال ۷۷۶ خواجه اسحق بن خواجه حسن ساروج خوارزمی سنگی را که تاریخ بر آن بود برداشت وصورت قبر را از کاشی پوشانید وعبارت تاریخ برپیش محراب گذارد وبراطراف مزاردیوار کشید . ضمناً امیرمعین الدین اشرف ساباط بر در مزار بساخت ودرگاهی بر مزارمفتوح کرد و واقعات امامزاده را بر کتابه ساباط نوشت و سقایه ای برابر مزاربرپا ساخت . مقارن طغیان سلطان محمد پسر ابوسعید طبسی در یزد امیرصدرالدین وزیر ، زمین مجاور بنای امامزاده خرید وبه صحن امامزاده الحاق کرد وچون به دست اتباع سلطان محمد کشته شد . در آنجا به خاک سپرده شد . پسرش امیرقطب الدین علی براطراف آن زمین دیوار فخرومدینی با پنجره از آجر پخته کشید وبر طرف قبله وطنبی وبر جانب شمال صفه ای به رسم مسجد با محراب ساخت ودر همینجا ست که مولانا حاجی نظام الدین اسحق حموی متوفی در سال ۸۵۲ را دفن کردند . خواجه شهاب الدین قاسم مستوفی نیز متقارب قبر سید صدرالدین به خاک سپرده شد . امیر غیاث الدین علی بن امیر لطف الله وزیر هم چون در هرات به قتل رسید نعشش را به یزد آوردند ودرین بقعه مدفون ساختند وشرف الدین علی یزدی مرثیه ای در حق او گفت که بر سنگ قبرش کندند . جعفری مولف تاریخ یزد هم ماده تاریخی در باب او سرود که در تاریخ یزد مندرج است ودستورالسعید به حساب ۸۴۵ هجری تاریخ قتل اوست. درسال ۸۵۴ خواجه احمد فراش که اکنون امیرزاده سلطان محمد تیموری بود قطعه زمینی پشت ساباط خانقاه خرید ونبش کرد وسقایه امیرمعین الدین اشرف را هم ویران ساخت وطرح مدرسه ای مسدس شکل ریخت وآنرا بر آورد . خواجه پسرمحمد قمی در پایین پای امامزاده صفه منقش ومحراب وسردابه به ساخت وقندیل آویزان کرد وچون مولانا مجدالدین فضل الله قاضی در سال ۸۵۵ درگذشت در این صفه به خاک سپرده شد . برهان الدین امیر شیخ داداجنب صفه مذکور صومعه با محراب مرمر ساخت وبربالای آن صومعه نیم صفه منقش که اطرافش دریچه بود بنا کرد . در سال ۸۵۹ سید جلال الدین محمد قطعه ای زمین به جهت قبلی امامزاده خرید ونبش کرد وصفه وطنبی ومحراب که سراسر از آجر بود بساخت در همین سال خواجه معین الدین علی میبدی میان مدرسه ومزار پایابی از آجر پخته ایجاد کرد وآب جدیده را در آن گذرداد . نیز بیرون مزار ، مقابل امامزاده مدرسه ای به رسم حظیره ساخت که دخترش در آن به خاک سپرده شد نام این مدرسه در جامع مفیدی مدرسه معینی ذکر شده است. باز در همین سال شیخ حاجی محصل آب انباری برجهت شرقی مزار برآورد که از آب تفت پرمی شد . در سال ۸۶۰ سیل عظیمی به شهر یزد روی آورد ونصف جدید وصومعه وصفه پایین پای امامزاده ومدرسه وپایاب از میان رفت ومخروبه شد . مولف تاریخ جدید یزد نوشته است که منحصراً مرقد امامزاده وخواجه نظام الدین اسحق حموی سالم ماند . در سال ۸۶۱ هجری سید جلال الدین محمد ، شیخ زاده برهان الدین امیر شیخ دادایی ، خواجه معین علی عمارت خود را احیاء کردند.۱ بعد از این سال ظاهراً تصرفات والحاقات دیگری دراین مزار نشده مولف جامع مفیدی منحصراً همان مطالبی را نوشته است که در تاریخ جدید آمده است واز اشاره ای که درعبارت مذکور در ذیل دارد معلوم می شود که در زمان تالیف کتاب جامع مفیدی قسمتی از بناهای مزار منهدم شده است وآن این عبارت است : (( حال تحریرکه سه مرحله از سنه ثمانین والف هجریه ( ۱۰۸۳ ) گذشته بعضی از عمارات منهدم شده وکسی را… توفیق رفیق نگشت که به استحداث آن دردارباقی طرح قصور عالی افکند . تولیت امور این بقعه از قدیم الایام با سادات عریضی بوده است.